ირანი - რეგიონული კრიზისი მზადდება?

ძალიან ხშირად, იდეოლოგიური უმრავლესობა მათი აღქმული რიცხვითი დომინირების მსხვერპლი ხდება, თუმცა არის შემთხვევები, როდესაც პოპულარობა შეიძლება დამოუკიდებელმა აქტორმა გაზარდოს. განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც დომინანტური ძალა თვითკმაყოფილი ხდება ან შინაგანი თუ გარეგანი მიზნების რეალიზებით იფანტება. ამ შემთხვევაში, ირანი ისტორიულად დომინანტური ძალა იყო აზერბაიჯანსა და ირანს შორის ურთიერთობის ძალაუფლების დინამიკაში. თუმცა, ლანდშაფტი იცვლება და არა თეირანის სასარგებლოდ.

2023 წლის დასაწყისიდან აზერბაიჯანი გახდა ერთადერთი შიიტი მუსლიმი ქვეყანა, რომელმაც გახსნა საელჩო ისრაელში. ირანი, რომელსაც მსოფლიოში ყველაზე მეტი შიიტური უმრავლესობით ჰყავს მოსახლეობა, გამუდმებით იმუქრება ისრაელის განადგურებით, როგორც გამშვები პუნქტი. ამ მტრობამ გავლენა მოახდინა ბაქოსა და აზერბაიჯანის ელიტის მმართველ პარტიაზეც.

მაგრამ ეს არ არის მარტივი გეოპოლიტიკური გაღიზიანების საკითხი. 2020 წლიდან ირანს აზერბაიჯანი თვალში ეკალივით ხვდება. ამ დროს აზერბაიჯანი იყენებდა ისრაელის Harop-ის უპილოტო თვითმფრინავებს მთიანი ყარაბაღის ომში სომხეთზე დომინანტური გამარჯვების მოსაპოვებლად. ირანი მეტად უკმაყოფილო იყო ბაქოსა და იერუსალიმის პარტნიორობით. თუმცა, მათ პრეტენზიებს წაუყრუეს ან გაუქარწყლეს ის დიპლომატიური დაპირებებით. საბოლოოდ, აზერბაიჯანი და ისრაელი სამხედრო, ან/და პოლიტიკურ პარტნიორობაზე შეთანხმდნენ.

ირანი ახლა დომინირების დასამკვიდრებლად იბრძვის რეგიონში, რომელიც ისტორიულად სპარსეთის გავლენისა და სამხედრო ძალაუფლების ქვეშ არსებობდა. მიუხედავად ამისა, თანამოაზრე ძალების შემოსაკრებად, მათ აღარ შეუძლიათ საკუთარ რელიგიურ უმრავლესობას ან სამხედრო ძალას დაეყრდნონ. აზერბაიჯანი უწინდელივით აღარ უხრის ქედს ირანის.

რეგიონში ირანი ძალაუფლების დაქვეითების პირისპირ აღმოჩნდა. რა იქნება მომდევნო ნაბიჯები ამ ოდესღაც დიდებული ძალის მქონე სახელმწიფოსთვის და მისი მეზობლებისთვის? მოახდენს თუ არა გავლენას რეგიონში აშშ-ის რბილი ძალის გაფართოება მათ გადაწყვეტილებებზე? ან რას იტყვის რუსეთის ძალაუფლების მუდმივ დაცემაზე ან ეკონომიკურ განვითარებაზე, რომელაც ჩინეთის სარტყელი აწუხებს?

რეგიონში მომწიფებულია კონფლიქტი, თუ კავკასიის რეგიონის დიდი ქვეყნები ვერ შეძლებენ საერთო ენის გამონახვას და მუშაობას საერთო მიზნების მისაღწევად.