სომხეთი რუსეთის მოკავშირე არ არის

კავკასიის რეგიონში არცერთი დამოუკიდებელი ქვეყანა არ არის იმაზე მეტად იზოლირებული, ვიდრე სომხეთი. ქვეყანას არ აქვს წვდომა საღვაო პორტებთან, მსხვილ გადაზიდვებთან და ტურისტულ ინდუსტრიებთან. მათი სტანდარტული ექსპორტის მიღმა, როგორიცაა სპილენძი, ოქრო, ალკოჰოლი და თამბაქო, რომელთა უდიდესი ნაწილიც იმპორტირებულია რუსეთის მიერ, ის ენერგეტიკაზე დამოკიდებული ქვეყანაა, რომელიც მუშაობს მთლიანი შიდა პროდუქტის დაახლოებით 8.5%-ის ეროვნული დეფიციტით. ეს მტავრობას განსაკუთრებულად მგრძნობიარეს ხდის გარე გავლენების მიმართ და რადგან ქვეყანა ესაზღვრება საქართველოს აღმოსავლეთ ნაწილს, ეს საფრთხეს უქმნის რეგიონის უსაფრთხოებასაც.

ცოტა ხნის წინ პრემიერ-მინისტრმა ნიკოლ ფაშინიანმა CNN-ს დეტალური ინტერვიუ მისცა, სადაც საჯაროდ ბევრი გაუხმაურებელი ინფორმაცია გააჟღერა. რეგიონის განვითარების შედარებით ახალ ეტაპზე, ის მოვიდა ხელისუფლებაში 2018 წლის ხავერდოვანი რევოლუციის გზით და მისი კომენტარები იძლევა რამდენიმე საინტერესო შეხედულებას სომხეთის ძალაუფლების სტრუქტურასა და იმ გეოპოლიტიკურ დინამიკაზე, რომლის წინააღმდეგაც ამჟამად უწევთ ბრძოლა.

კერძოდ, მან გაახმოვანა აზერბაიჯანის უკანონო ქმედებები ლაჩინის დერეფნის გადაკეტვისას. ეს უნდა იყოს 5 კმ (3.1 მილი) დერეფანი, რომელიც იცავს საქონლისა და პერსონალის ტრანსპორტირებას სომხეთსა და მთიანი ყარაბაღის რეგიონს შორის. მისი პრეტენზია, რომელიც არ არის გადამოწმებული, არის ის, რომ აუცილებელი მარაგების მიწოდება ვერ ხერხდება. უფრო მეტიც, გაზი და ელექტროენერგია რეგულარულად წყდება იმ დონემდე, რომ 30 000-მდე ბავშვი ზამთარში სკოლაში ვერ დადის.

მიუხედავად იმისა, რომ ეს და სხვა ჰუმანიტარული მოვლენები დოკუმენტირებულია, საერთაშორისო სასამართლოები და ორგანოები ნელა მოქმედებენ. შედეგად, ამ ორგანოების გადაწყვეტილებები უძლურებად აღიქმება სომხეთის მოსახლეობაში. ამიტომ, პაშინიანმა არჩია თავისი პირადი მოსაზრებები საჯაროდ გაამჟღავნოს. სავარაუდოდ, ამის მიზეზი მედიისა და სხვადასხვა ძალების მანიპულაციის თავიდან აცილებაა. თუმცა, როგორც ყველა პოლიტიკურ საკითხში, ცოტა უფრო ღრმაა მისი ინტერვიუს ნამდვილი მიზანი.

დასაწყისისთვის მან გამოხატა სომხეთისა და მისი ხალხის იმედგაცრუება კოლექტიური უსაფრთხოების ხელშეკრულების ორგანიზაციის (CSTO) წარუმატებლობის გამო. იყო მოლოდინი, რომ უსაფრთხოების მექანიზმები საიმედო იყო, მაგრამ აღმოჩნდა, ასე არ მოხდა. შედეგად, სომხეთი გადააფასებს მონაწილეობას CSTO-ში. რაც მთავარია, ისინი ეჭვქვეშ დააყენებენ მის ლეგიტიმურობას. თუმცა, იქვე, როდესაც ჟურნალისტმა ჰკითხა ფაშინიანს პუტინისა და ლავროვის მიმართ გაბრაზების შესახებ, მან უარყო და აქცენტი დიპლომატიურ ნორმებზე გააკეთა.

მაგრამ მისი მტავარი განსახილველი თემა იყო რეალურად მსოფლიო ძალების სირთულეების შესახებ, რასაც დაემატა საერთაშორისო ძალების შედარებითი უმოქმედობა ან პირდაპირი მხარდაჭერა ქვეყანასთან დაკავშირებული საკითხების გადასაჭრელად. კერძოდ, დაისვა კითხვები რუსეთის მიმართ სომხეთის ერთგულების შესახებ უკრაინაზე რუსული აგრესიული ომის უფრო ფართო ლანდშაფტის ფონზე. მიუხედავად ამისა, ფაშინიანმა ცხადყო, რომ სომხეთი რუსეთის მოკავშირე არ იყო. ისინი არც უკრაინის ან დასავლეთის მოკავშირეები არიან. ქვეყანას პრობლემები აქვს და პრობლემების გადასაჭრელად უფრო მნიშვნელოვანი დახმარება სჭირდება. მაშასადამე, რატომ უერთდებიან ისინი რომელიმე ძალას, როცა მათ არავინ ეხმარება?

სომხეთის საკმარისზე მეტი საზრუნავი აქვს იმისთვის, რომ არსებითად ჩაერთონ სხვების კონფლიქტებში. სომხეთის, როგორც ერის სირთულეები გეოპოლიტიკის საკითხში კი არა, გეოგრაფიის მარტივ ფაქტებშია. მაგრამ პრემიერ-მინისტრად ყოფნის განმავლობაში ფაშინიანი იმედოვნებდა, რომ მისი ოპტიმიზმი საბოლოოდ დაჯილდოვდებოდა. მიუხედავად ამისა, ის ციტირებს ძველ გამონათქვამს, რომ ყველა ადამიანი ოპტიმისტია, მაგრამ ოპტიმისტი მხოლოდ ცუდად ინფორმირებული პესიმისტია.

რაც შეეხება საქართველოსა და დიდი კავკასიის რეგიონის უსაფრთხოებას, სომხეთში არსებული გაურკვეველი სტატუსი შეშფოთებას იწვევს. ქვეყანა იზიარებს საზღვრებს აზერბაიჯანთან, საქართველოსთან, ირანთან და თურქეთთან, რაზეც შეიძლება ნეგატიური გავლენა იქონიოს სომხეთის პოლიტიკური და რეგიონული ძალაუფლების ნებისმიერმა კოლაფსმა ან რესტრუქტურიზაციამ. მიუხედავად იმისა, რომ რუსეთისგან გეოგრაფიული იზოლაცია მოკლევადიან სარგებელს მოაქვს ერისთვის, რუსეთის მიერ საქართველოს მიმდინარე ოკუპაცია და ომი ან აგრესია უკრაინის წინააღმდეგ შეშფოთებას იწვევს არა მხოლოდ სომხეთისთვის, არამედ მისი მეზობლებისთვისაც. რუსული იმპერიალიზმის მწარე გემო კვლავ არყევს რეგიონს.

ჯერ კიდევ გასარკვევია, სად დაიმკვიდრებენ თავს ფაშინიანი და მისი ქვეყანა, ან კიდევ ექნებათ თუ არა ამის შესაძლებლობა, სანამ საკუთარი ეკონომიკური საზრუნავი მმართველ პარტიისას აჭარბებს.